Zarząd sukcesyjny to instytucja prawna wprowadzona do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Jej głównym celem jest zapewnienie ciągłości działalności gospodarczej po śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Dzięki zarządowi sukcesyjnemu możliwe jest dalsze funkcjonowanie firmy w okresie przejściowym, do momentu uregulowania spraw spadkowych i formalnego przejęcia przedsiębiorstwa przez spadkobierców.

Przyczyny wprowadzenia przepisów

W polskich warunkach, gdzie znaczną część rynku stanowią mikro, małe i średnie firmy prowadzone przez osoby fizyczne, brak możliwości kontynuowania działalności po śmierci właściciela był poważnym problemem. Przed wprowadzeniem instytucji zarządu sukcesyjnego śmierć przedsiębiorcy automatycznie skutkowała wygaśnięciem wielu uprawnień, m.in. koncesji, licencji czy umów z pracownikami i kontrahentami. Powodowało to nie tylko dezorganizację, ale również nierzadko prowadziło do upadku dobrze prosperujących firm rodzinnych.

Zarząd sukcesyjny pozwala uniknąć tego scenariusza. Polega on na tym, że po śmierci przedsiębiorcy wyznaczony wcześniej zarządca sukcesyjny może tymczasowo zarządzać firmą, zachowując jej ciągłość operacyjną. Taki zarząd może trwać maksymalnie dwa lata od śmierci przedsiębiorcy, a w wyjątkowych przypadkach – za zgodą sądu – nawet do pięciu lat. Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych i zgodziła się na pełnienie tej funkcji. Może to być zarówno ktoś z rodziny, jak i osoba spoza kręgu spadkobierców.

Procedura wskazania zarządcy sukcesyjnego

Aby ustanowić zarządcę sukcesyjnego, przedsiębiorca powinien wcześniej wskazać go w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Możliwe jest też powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy – wówczas muszą to zrobić osoby uprawnione do spadku i zgodne co do kandydatury. Zgłoszenie takiego zarządcy powinno nastąpić w ciągu dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy.

Zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, ale na rachunek spadkobierców. Jego obowiązki obejmują m.in. prowadzenie bieżących spraw firmy, reprezentowanie przedsiębiorstwa wobec urzędów, klientów i kontrahentów, regulowanie zobowiązań oraz dbanie o interesy majątku spadkowego. Co istotne, zachowuje on prawo do posługiwania się numerem NIP przedsiębiorcy oraz kontynuuje dotychczasowe zezwolenia, licencje i koncesje, o ile nie mają one charakteru ściśle osobistego.

Obowiązki i szanse nowych właścicieli

Zarząd sukcesyjny nie oznacza jednak automatycznego przejęcia przedsiębiorstwa. Jest to rozwiązanie tymczasowe, umożliwiające płynne przejście firmy z rąk zmarłego właściciela do spadkobierców lub innego podmiotu, który ją przejmie. W tym czasie powinni oni uregulować sprawy spadkowe, zawrzeć ewentualne umowy cywilnoprawne i dokonać przekształceń prawnych, jeśli planują kontynuować działalność w innej formie.

Wprowadzenie zarządu sukcesyjnego było długo oczekiwanym krokiem w kierunku ułatwienia sukcesji firm rodzinnych w Polsce. Daje on realną szansę na przetrwanie przedsiębiorstw po śmierci ich założycieli, a tym samym na zachowanie miejsc pracy, kontynuowanie kontraktów oraz ochronę wartości gospodarczej budowanej przez lata. Przedsiębiorcy powinni zatem poważnie rozważyć wskazanie zarządcy sukcesyjnego już za życia – to ważny element planowania sukcesji i odpowiedzialnego podejścia do przyszłości firmy.